تقریبا مهم ترین فاکتور برای پرورش گیاهان خاک است.
به طور کلی خاک دارای 3 ویژگی:
فیزیکی، شیمیایی و زیستی است.
که هر کدام از 3 ویژگی کلی فوق دارای فاکتورهایی هستند که هر کشاورز و پرورش دهنده گیاهان برای موفقیت در این زمینه باید در این مورد اطلاعات کسب نماید تا هم گیاهان بهتر داشته و هم محصول بیشتر و باکیفیت تری برداشت نماید.
ویژگی های فیزیکی خاک شامل:
بافت خاک، ظرفیت نگهداری اب و رنگ خاک می باشند.
بافت خاک: که براساس سایز ذرات تشکیل دهنده خاک به 3 نوع کلی:ماسه یا Sand، سیلت یا Silt و رس یا Clay
ماسه به ذرات درشت تشکیل دهنده خاک گفته می شود، سیلت ذرات خاک با سایز نسبی متوسط اند و رس ذرات بسیار کوچک خاک گفته می شود.
ظرفیت نگهداری اب:
هر چه ذرات خاک بزرگ تر باشند ظرفیت نگهداری اب کمتر است و هر چه ذرات کوچک تر باشند ظرفیت نگهداری اب بیشتر است. هر کدام از انواع خاک دارای ویژگی های خاص خود هستند.
به عنوان مثال: خاک ماسه ای دارای ظرفیت بالای هوادهی است ، اما ظرفیت نگهداری اب و موادغذایی ان پایین می باشد.(مناسب انواع کاکتوس)
خاک رسی دارای ظرفیت هوادهی پایین است، اما ظرفیت نگهداری اب ان بالا می باشد. (مناسب برنج)
در مجموع بسیاری از خاک ها ترکیبی از 3 ذره فوق می باشند که به این نوع خاک ها، خاک لومی گفته می شود. که براساس درصد هرکدام از ذرات تشکیل دهنده به انواع، لومی-ماسه ای، لومی-رسی و لومی-سیلتی دسته بندی می شوند. گفته می شود. بهترین نوع خاک از نظر بافت برای بسیاری از گیاهان خاک لومی-ماسه ای با درصد مناسب مواد غذایی(کود الی) است.
ویژگی های شیمیایی خاک شامل:
ph، شوری و ماده الی است.
ph: به مقیاس لگاریتمی بررسی اسیدی و یا قلیایی بودن مواد اطلاق می شود(در اینجا خاک).
در واقع غلظت یون هیدروژن در خاک را بیان می کند که هر چه غلظت بیشتر باشد خاک اسیدی(یا اصطلاحا ترش) و هر چه غلظت یون هیدروژن کمتر باشد خاک قلیایی(یا اصطلاحا شیرین) است. و از 14 تا 0 درجه بندی شده است.
بسیاری از گیاهان در محدوده ph بین 8 الی 5/5 رشد می کنند. ph کمتر یا بیشتر از این محدوده ممکن است باعث عدم رشد گیاه و یا اسیب ان شود. البته برخی گیاهان اختصاصا نیاز به ph خاص دارند.
شوری خاک: به محتوای برخی نمک ها در خاک گفته می شود. و ممکن است بر روی بافت خاک و در نتیجه رشد گیاه تاثیر گذاردماده الی: به مواد بازمانده، زاید و دفع شده گیاهان و جانوران گفته می شود. اگر ماده الی تجزیه شده باشد می تواند به عنوان کود برای گیاهان عمل کند و مواد غذایی را در اختیار گیاه قرار دهد.
ویژگی های زیستی خاک
خاک حاوی جانداران بزرگ و کوچک است. میکروب های مفید موجود در خاک مواد الی را تبدیل به اشکال قابل مصرف برای گیاهان از قبیل:امونیاک، فسفات، سولفات و… می کنند.
میکروارگانیزم های اصلی خاک:
باکتری ها
قارچ ها
و اکتینومیست ها
حیوانات موجود در خاک شامل:
نماتودها، پروتوزوا، کرم های خاکی
و جوندگان کوچک(موش و…) بندپایان:عنکبوت ها، حشرات و کنه ها
گاستروپودها شامل: حلزون ها و… جانداران موجود در خاک با یکدیگر در ارتباط بوده و چرخه غذایی موجود در خاک را تشکیل می دهند.