به نام خدا
شرایط کاشت و جوانه زنی بذر
تکثیر و پرورش گیاهان از بذر روشی جذاب است که به وسیله آن می توان بسیاری از گیاهان را تکثیر نمود. اما دارای شرایط و نکاتی است که رعایت آنها درصد موفقیت را بالا برده و همچنین عدم رعایت برخی نکات مهم حتی باعث عدم جوانه زنی بذر می شود. در این مطلب قصد داریم نکاتی تئوری و عملی را ارایه دهیم تا شما در این زمینه موفق تر باشید.
(نکات ارایه شده اکثرا در مورد کاشت بذر در گلدان و یا نشا ونهال گیری است، در مورد کاشت مستقیم بذر در زمین نیز بعضی از نکات را می توان اعمال نمود)
1-نوع بذر و گیاه: این مطلب از این نظر اهمیت دارد که شما با دانستن آن قبل از کاشت بذر، براساس نوع بذر و گیاه اقدامات لازم و اختصاصی هر بذر را جهت جوانه زنی و رشد بذر را انجام دهید.
2-خاک یکی از مهم ترین عوامل تاثیر گذار در جوانه زنی بذر بخصوص در نشا و نهال گیری است. خاک جوانه زنی بذر باید دارای ویژگی هایی مانند: زهکشی مناسب(هوادهی)، حفظ رطوبت ، سبک بودن، استریل و مقداری مواد غذایی جهت رشد اولیه بذر را در خود داشته باشد. بدین منظور برای نتیجه گیری بهتر در کاشت بذر از مخلوط های خاک اختصاصی استارتر آماده که شامل ترکیبات:پیت ماس، کوکوپیت، پرلیت، ورمی کولیت، ورمی کمپوست و … است، استفاده می شود. که مواد و ترکیبات مورد اشاره با نسبت های مختلفی ترکیب می شوند و فرمول های متنوعی وجود دارد. فرمول پیشنهادی: 40%کوکوپیت+40%پیت ماس+5%پرلیت+15% ورمی کمپوست است. البته همانطور که ذکر شد فرمول های مختلفی وجود دارد. فرمول های ارزان قیمت دیگری نیز وجود دارد که به دو مورد از آن ها اشاره می نماییم. البته هر چه کیفیت مواد مورد استفاده پایین تر باشد درصد جوانه زنی پایین می آید.
فرمول1: ماسه بادی50% +خاک کشاورزی با کیفیت20%+کود گاوی پوسیده30% یا ورمی کمپوست و یا کمپوست،
فرمول 2:ماسه بادی+کوکوپیت+ کود گاوی پوسیده یا ورمی کمپوست و یا کمپوست، که این ترکیبات به نسبت مساوی ترکیب می شوند.
3-آماده سازی بذر جهت کاشت: بذر برخی گیاهان جهت جوانه زنی نیاز به گذرندان یکسری فرایند و یا فرایندها دارد. به عنوان مثال بذر برخی گیاهان مانند: گوجه فرنگی و فیسالیس را قبل از جوانه زنی حداقل 24 ساعت خیسانده و هر 8 ساعت یکمرتبه آب آن ها تعویض می نمایند. و یا بذر برخی گیاهان حالت نهفتگی (dormancy) داشته براساس نوع بذر اقدامات لازم صورت می گیرد به عنوان مثال بذر گواوا به علت پوسته سخت و حالت نهفتگی نیاز به خیساندن به مدت 5 دقیقه در آب در حال جوش دارد. و در مثال دیگر بذر بلوبری نیاز به حداقل 90 روز دوره سرمای زیر صفر دارد.(strafication)
4-عمق کاشت بذر: به طور کلی هر چه بذر ریزتر باشد باید سطح خاک کاشته شود و به عنوان مثال، بذرهای خیلی ریز مانند پالونیا، بلوبری، گل اطلسی و سایر بذر های مشابه در سطح خاک کاشته می شوند و حتی خاک روی آن ها ریخته نمی شود! بذر های با سایز متوسط براساس سایز در عمق 1.5-0.5 سانتیمتر کاشته می شوند، مانند بذر گوجه فرنگی، بذر پاپایا و… و اما بذر های با اندازه بزرگ در عمق 3-2 سانتیمتر کاشته می شوند مانند بذر تمر هندی، لوبیا و…
5-آبیاری و رطوبت خاک: قبل از کاشت باید خاک مرطوب باشد همچنین پس از کاشت یذر آبیاری صورت می گیرد، در مجموع آبیاری باید به گونه ای باشد که خاک همیشه مرطوب و کاملا خشک نشود(البته آبیاری بیش از حد نیز نباشد.) ممکن است براساس شرایط دمایی آبیاری روزانه 2-1 مرتبه و یا دو روز یکمرتبه باشد. پس از جوانه زنی آبیاری به مرور کمتر می شود. معمولا در مراحل اولیه کاشت بذر و تا مدتی پس از جوانه زنی آبیاری با اسپری آب پاش صورت می پذیرد تا بذرها در خاک جایه جا نشوند.
6-نور: مطلب کلی که در مورد بسیاری از گیاهان صادق است، نور فراوان و غیر مستقیم خورشید و یا نور خورشید با درصد پایین تر تا جوانه زنی و رسیدن گیاه به سایز چند سانتیمتری، البته استثناهایی هم وجود دارد به عنوان مثال: بذر گیاه پالونیا جهت جوانه زنی نیاز به نور خورشید دارد. البته ممکن است بذر گیاه مستقیما در زمین کاشته شود که در آن صورت گیاه در مراحل اولیه رشد نیز با نور خورشید سازگاری پیدا می کند. البته در مورد بسیاری از گیاهان پس از جوانه زنی و رسیدن گیاه به سایز چندین سانتیمتر نیاز به نور مستقیم خورشید بیشتر می شود.
7-دما: دما مناسب جوانه زنی برای بسیاری از گیاهان بین 26-20 درجه سانتیگراد است البته استثناهایی نیز وجود دارد.
8- هوادهی و رطوبت هوا: بهتر است هوادهی و رطوبت هوا در مراحل مختلف جوانه زنی بالا باشد. پیشنهاد می شود یک مشما با چندین سوراخ در مناطق خشک به شکل کلاه تا جوانه زنی بذر ها بر روی گلدان، سینی نشا و… باشد تا رطوبت حفظ شود. البته در مناطق بسیار گرم و یا بسیار مرطوب بهتر است این عمل انجام نشود چون ممکن است شرایط رشد کپک ها فراهم شود.
9- مدت زمان جوانه زنی: مدت زمان جوانه زنی بذر هر گیاه یک زمان اختصاصی است. د مدت جوانه زنی برخی بذر ها به عنوان مثال اشاره می نماییم.
بذر پاپایا: 8-3 هفته، بذر گوجه فرنگی 20-5 روز، بذر گواوا 8-2 هفته، بذر فیسالیس30-15 روز
ممکن است روش نشا گیری در مورد برخی گیاهان موثر باشد مانند گوجه فرنگی و در مورد برخی گیاهان دیگر ناموثر باشد مانند گاوزبان
بهترین زمان برای انتقال نشا به مزرعه هنگام عصر است. و یک مرحله مهم در انتقال نشا به زمین اصلی سازگاری آن با شرایط جدید از نظر دمایی، نوری و… است. بدین منظور نشاها چند روز قبل انتقال به مدت چندین ساعت در هوای ازاد و سایه قرار داده می شوند و در روز های بعد کم کم میزان قرارگیری در آفتاب بیشتر شده و سپس در زمان ذکر شده با رعایت نکات مربوطه به محل اصلی انتقال می یابند.
برای خرید بذر می توانید از لینک اقدام نمایید.